วัดพระธาตุดอยกองมู มีพระธาตุเจดีย์ที่สำคัญ 2 องค์คือ พระธาตุเจดีย์องค์ใหญ่ สร้างเมื่อจุลศักราช 1222 ตรงกับ พ.ศ.2403 เป็นที่บรรจุพระธาตุของพระมหาโมคคัลลานะเถระที่นำมาจากประเทศพม่า โดยศรัทธาผู้สร้างชื่อ จองต่อสู่และนางเหล็ก ผู้เป็นภรรยา ส่วนพระธาตุเจดีย์องค์เล็กสร้างเมื่อจุลศักราช 1236 ตรงกับ พ.ศ.2417 โดยศรัทธาผู้สร้างชื่อ พญาสี่หนาทราชา เจ้าผู้ครองเมืองแม่ฮ่องสอนคนแรก วัดพระธาตุดอยกองมูตั้งอยู่บนยอดดอยกองมู สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 1300 เมตร เดิมเรียกว่า วัดปลายดอย เป็นปูชนียสถานีที่สำคัญคู่บ้านคู่เมืองแม่ฮ่องสอน

พระธาตุเจดีย์ทั้ง 2 องค์เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวแม่ฮ่องสอนตลอดมา เมื่อถึงช่วงเทศกาลโดยเฉพาะอย่างยิ่งวันสงกรานต์ วันขึ้นไปใหม่ และวันออกพรรษา(ที่มีการตักบาตรดาวดึงส์) ประชาชนและพระภิกษุสามเณรในเมืองและตำบลใกล้เคียงต่างพากันขึ้นมานมัสการและบูชาด้วยดอกไม้ธูปเทียนกัน ทั้งนี้พระธาตุดอยกองมู นอกจากเป็นที่สักการะแล้ว บริเวณพระธาตุยังสามารถเห็นทัศนียภาพของจังหวัดแม่ฮ่องสอนได้อย่างสวยงามและชัดเจนอีกด้วย


ทีมงานอยู่ใจกลางเมืองแห่งขุนเขาแล้ว ดังนั้น ดอยสำคัญๆอย่างดอยกองมูจึงไม่ควรตกสำรวจ เนื่องจากมีทั้งพระธาตุและจุดชมทิวทัศน์เมืองแม่ฮ่องสอน นักท่องเที่ยวจะได้สัมผัสถึงความเลื่อมใสและศรัทธาที่ชาวแม่ฮ่องสอนมีให้กับพระธาตุดอยกองมูอย่างแท้จริง
ซ้ายบน – บริเวณนี้คือลานพระธาตุซึ่งทุกคนที่ขึ้นมาบนดอยจะเห็นพระธาตุเจดีย์องค์ใหญ่อยู่เบื้องหน้าและพระธาตุเจดีย์องค์เล็กอยู่เบื้องหลัง ขณะนี้ประชาชนต่างก็เดินเวียนรอบพระธาตุเจดีย์องค์ใหญ่เพื่อสักการะพระธาตุ
ขวาบน – พระธาตุเจดีย์องค์ใหญ่ (จากภาพ ลักษณะของพระธาตุเจดีย์เป็นแบบศิลปะไทใหญ่-พม่า อันเป็นเอกลักษณ์ที่ต่างออกไปจากเจดีย์ในวัฒนธรรมล้านนา สำหรับพระเจดีย์องค์ใหญ่มีฐานแปดเหลี่ยมซ้อนชั้น และต่อขึ้นไปด้วยองค์ระฆังและปล่องไฉน โดยปราศจากชั้นบัลลังก์ จึงทำให้รูปทรงเจดีย์แตกต่างจากเจดีย์ที่คุ้นชิน ทั้งแปดด้านประดิษฐานพระพุทธรูปประจำทิศอยู่ในซุ้มจระนำ ยกเว้นด้านที่อยู่กับทิศตะวันออกสร้างเป็นวิหารแบบไทยใหญ่-พม่า สำหรับภาพนี้เป็นซุ้มจระนำที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางนาคปรก)
ซ้ายกลาง – ส่วนซุ้มจระนำนี้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางสมาธิ
ขวาล่าง – พระธาตุเจดีย์องค์เล็ก (จากภาพ ลักษณะเจดีย์มีฐานซ้อนชั้นในผังสี่เหลี่ยมยกเก็จ ทำให้เป็นเจดีย์ที่มีลักษณะฐานย่อมุม เหนือชุดฐานขึ้นไปเป็นองค์ระฆัง ซึ่งมีลักษณะแตกต่างจากเจดีย์แบบล้านนาคือ ไม่มีบัลลังก์เช่นเดียวกับเจดีย์องค์ใหญ่ ส่วนฐานมีซุ้มจระนำทั้งหมดสี่ซุ้ม แต่ละซุ้มมีขนาดและลักษณะต่างกัน สำหรับซุ้มจระนำที่เห็นนี้เป็นจุดสักการะพระธาตุ โดยทั้งสี่มุมของซุ้มจระนำมีรูปปั้นสิงห์ประดับอยู่)
- รอบองค์พระธาตุยังมีจุดสนใจหลายอย่างให้นักท่องเที่ยวได้ชม
ซ้ายล่าง – วิหารวัดพระธาตุดอยกองมูสร้างขึ้นพร้อมพระธาตุเจดีย์องค์ใหญ่และอยู่ติดกัน วิหารหลังนี้เป็นอาคารเปิดโล่ง หลังคาซ้อนสามชั้น มุงกระเบื้องไม้และตกแต่งด้วยโลหะ รวมทั้งฉลุลวดลายตามแบบศิลปะไทใหญ่-พม่า

ยังอยู่ในวิหารวัดพระธาตุดอยกองมู
ซ้ายบน – ภายในวิหารเป็นที่ประดิษฐานหลวงพ่อทันใจ ซึ่งประชาชนมากราบไหว้ขอพรกัน
ขวาบน – ศาลาวัด
ซ้ายกลางบน – ศาลาปฏิบัติธรรม
- นอกจากบริเวณลานพระธาตุแล้ว ถ้าเราเดินขึ้นเนินเขาไปไม่ไกล มีอีกสองถาวรวัตถุที่ทีมงานอยากแนะนำ
ขวากลางบน – วิหารพระพุทธจักรพรรดิมิ่งมงคล
ซ้ายกลางล่าง – โบสถ์ (จากภาพ ด้านหน้าโบสถ์มีองค์มุณี พุทธปฏิมา เศวฉัตร ยืนสูงเด่น ซึ่งชาวบ้านต่างร่วมแรงใจสร้างขึ้นเพื่อเป็นพุทธบูชา ภายในโบสถ์เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรรโมภาส)
- เก็บตกส่วนปลีกย่อยของวัดกัน
ขวากลางล่าง – ข้างพระธาตุเจดีย์องค์ใหญ่มีซุ้มให้ประชาชนขึ้นมาลอยสะเดาะเคราะห์ โดยจุดเทียนพร้อมตั้งจิตอธิษฐานตามปรารถนา แล้วลอยเรือลงอ่าง
ซ้ายล่าง – บนพระธาตุมีจุดชมวิวหลายจุด เราสามารถเห็นเมืองแม่ฮ่องสอนได้รอบทิศ จุดนี้มีรูปปั้นสิงห์ร่วมชมเมืองไปพร้อมกับเรา (จากภาพ นอกจากจะเห็นบ้านเรือนแล้ว มุมนี้ยังเห็นรันเวย์สนามบินแม่ฮ่องสอนด้วย)
- บนเขานี้ก็มีสินค้ารอต้อนรับนักท่องเที่ยวเช่นกัน
ขวาล่าง - บริเวณเลียบข้างถนนคอนกรีตขึ้นดอยใกล้วัดพระธาตุดอยกองมูมีโซนจำหน่ายสินค้านับสิบๆร้าน ซึ่งถ้าเราขึ้นดอยมา ฝั่งขวาจะมีร้านอยู่มาก ส่วนร้านทางซ้ายมีน้อยกว่า ข้าวของส่วนใหญ่เป็นสินค้าที่ระลึก ที่เหลือเป็นของกินและของใช้
รายการสินค้า - ของที่ระลึกและสินค้าอุปโภคมีมากมายดังนี้ พวงกุญแจ สติกเกอร์ รถของเล่น หมวกไหมพรม เสื้อผ้าเด็ก ย่ามชาวเขา โปสการ์ด เสื้อที่ระลึก“แม่ฮ่องสอน” เสื้อชาวเขา เสื้อผ้าพื้นเมือง ผ้าพันคอ เสื้อคนแก่ กรอบรูปพร้อมรูปภาพ ตะเกียบไม้ กระดิ่ง สร้อย เข็มขัดเงิน กล่องไม้ ทัพพี ที่นวดฝ่าเท้า เรือไม้ กระจกกรอบไม้ หมวกสาน ถาดไม้ กำไลเงิน สายข้อมือ งานไม้แกะสลักติดผนัง ขันโตก หุ่นไม้ รองเท้า ยาหม่อง ยาหอม ยาดม ป้ายบอกทางตั้งโต๊ะ ช้างไม้ ลูกประคำ สร้อยแขวนพระเครื่อง โมบาย รถแข่งของเล่น แหวน กำไลหยก บริการชั่งน้ำหนัก ฯลฯ ส่วนสินค้าบริโภค หมวดอาหารมีข้าวผัดกะเพราหมู ข้าวกะเพราหมูกรอบ ผัดมาม่า ข้าวคะน้าหมูกรอบ และข้าวผัดไก่ หมวดเครื่องดื่มในตู้เย็นมีอิชิตันรสฮันนีเลมอน โค้ก สแปลชรสส้ม น้ำดื่มสิงห์ ลิโพ เอ็มร้อยห้าสิบ และเนสกาแฟ รวมทั้งไอศกรีมวอลล์ในตู้แช่ ส่วนของฝากมีน้ำผึ้งงาและงาตัด