อุทยานแห่งชาติน้ำตกทรายขาวครอบคลุมพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าเขาใหญ่ของอำเภอโคกโพธิ์ในจังหวัดปัตตานี อำเภอเมืองและอำเภอยะหาในจังหวัดยะลา กับป่าสงวนแห่งชาติป่าเทือกเขาสันกาลาคีรีของอำเภอสะบ้าย้อยในจังหวัดสงขลา ถูกค้นพบครั้งแรกโดยพระครูศรีรัตนากร (ท่านศรีแก้ว) อดีตเจ้าอาวาสวัดทรายขาว

ภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นเทือกเขาสลับซับซ้อนและเป็นป่าดิบชื้น โดยเทือกเขาทอดตัวเป็นแนวยาวไปทางทิศใต้ ทิศตะวันตก และทิศตะวันออก มีสันเขาแบ่งเขตจังหวัดปัตตานี ยะลา และสงขลา ยอดเขาสูงสุดคือ ยอดเขานางจันทร์ ที่มีความสูงประมาณ 1,000 เมตรเหนือระดับน้ำทะเลปานกลาง น้ำตกทรายขาวจัดตั้งเป็น"อุทยานแห่งชาติน้ำตกทรายขาว"เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม พ.ศ.2551

แต่เดิมชาวบ้านเรียกน้ำตกทรายขาวว่า“น้ำตกกระโถน” จุดเด่นของน้ำตกคือ ผาน้ำตกช่วงสุดท้ายที่สูงกว่า 40 เมตร แล้วไหลลดหลั่นตามร่องภูเขาลงเป็นชั้นๆออกสู่ห้วยต่างๆ จนไปรวมเป็นแม่น้ำเทพา ก่อนออกสู่ทะเลอ่าวไทยในที่สุด


น้ำตกทรายขาวมีทิวทัศน์ที่แปลกตาทีเดียว ตลอดทางที่นักท่องเที่ยวเดินขึ้นไป ตัวเราจะเหมือนโดนโอบล้อมท่ามกลางช่องแคบกลางเขาขนาดยักษ์ที่มีต้นไม้ปกคลุมราวกับดินแดนมหัศจรรย์ สำหรับน้ำตกช่วงท้าย เมื่อมองจากระยะไกล วิวกลับชวนหลงใหลกว่าที่คิดไว้
ซ้ายบน – บริเวณนี้เป็นจุดฮอตฮิตของนักท่องเที่ยวและชาวปัตตานีที่มาสังสรรค์และนั่งพักผ่อนในบรรยากาศที่ครึ้มไปด้วยพันธุ์ไม้ เพราะชั้นล่างมีแอ่งน้ำตื้นอยู่สองสามแอ่งที่เราสามารถดำผุดดำว่ายได้
ขวาบน – ทีมงานพามาชมความหรรษากันสักแอ่งดีกว่า เด็กเล็ก เด็กโต และวัยรุ่นกำลังเพลิดเพลินกับความชุ่มชื่นที่ไหลจากเขาด้านบนลงมา
ขวากลาง - บางแอ่งน้ำมีปลาพลวงหินโฉบไปโฉบมาอยู่ใต้น้ำเสมือนครูสอนว่ายน้ำไปในตัว
- ขอให้ทุกคนเตรียมตัวเดินเท้าขึ้นสู่น้ำตกด้านบนกัน
ขวากลาง – ตลอดเส้นทางขึ้นน้ำตก จะมีบันไดอยู่ทางซ้ายชิดผา ส่วนน้ำตกจะไหลลงมาระหว่างช่องแคบ (จากภาพ น้ำตกบางช่วงมีสายน้ำไหลท่วมบันไดลงมาด้วย นักท่องเที่ยวต้องเหยียบบันไดสวนทางน้ำ(ที่ไหลลงมา)ขึ้นไป)
ซ้ายล่าง – บางมุมของทางเดินทำให้นักท่องเที่ยวเห็นหลืบและซอกของช่องแคบ ขณะที่วัยรุ่นต่างก็เล่นน้ำกัน
ขวาล่าง – แต่ละชั้นที่เราขึ้นมา ถ้าชั้นไหนมีมุมกระโดดน้ำเป็นจุดขายล่ะก็ มุมนั้นมีเสียงเจี๊ยวจ๊าวทันที

ขึ้นเขากันต่อ
ซ้ายบน – ก่อนจะถึงน้ำตกชั้นสูงสุด นักท่องเที่ยวจะเห็นช่องแคบบริเวณนี้ราวกับหุบเขาและมีบรรยากาศร่มเงาของป่าไม้ เราต้องเดินผ่านซอกเขานี้ไป อนึ่ง การเดินขึ้นน้ำตกต้องใช้ความระมัดระวังเนื่องจากความสูงและทุกส่วนเป็นหินแกรนิตทั้งนั้น (จากภาพ ขั้นบันไดบริเวณนี้จะย้ายมาอยู่ทางขวา หลังจากเดินเลียบทางซ้ายมาตลอด)
ขวาบน – ในที่สุด เราก็มาถึงชั้นปลายทางของน้ำตกที่ไหลลงมาเป็นสองแฉกสู่แอ่งเบื้องล่าง
ซ้ายกลาง – แอ่งน้ำชั้นนี้
ขวาล่าง – น้ำตกชั้นสุดท้ายทิ้งตัวลงมาสวยๆโดยไม่มีชะง่อนหินใดๆมาขวางที่ความสูงกว่า 40 เมตรท่ามกลางความเย็นสบายของป่าเขา แถมมีต้นไม้เป็นฉากซ้ายขวาเล็กน้อย ธรรมชาติตราตรึงอย่างบอกไม่ถูกจริงๆ
- น้ำตกทรายขาวมีครอบครัวและวัยรุ่นมากันเยอะมาก ร้านค้าจึงมาเปิดหลายเจ้าเลย
ซ้ายล่าง – บริเวณที่จอดรถก่อนเข้าน้ำตกมีเพิงเสาปูนแนวยาวอยู่ทางขวาของถนนคอนกรีต เพิงเหล่านี้คือร้านค้าที่แบ่งเป็นล็อกๆติดกันหลายร้าน สินค้าส่วนใหญ่เป็นของกิน โดยเฉพาะขนมขบเคี้ยวที่มีเยอะที่สุด
รายการสินค้า - ขนมขบเคี้ยวมีโดโซะ(รสสวีทชิลลี่และรสสาหร่ายญี่ปุ่น) ทวีวงษ์(ปลาเส้นรสบาร์บีคิวและปลากรอบรสดั้งเดิม) ตะวัน(รสต่างๆคือ กุ้งกรอบ หมึกสามรส และลาบแซ่บ) เอฟเอฟ(รสพริกหยวกและรสมะเขือเทศ) เทสโต้(รสต่างๆคือ โนริสาหร่าย มะเขือเทศ บาร์บีคิวแมกซ์ ซอลธ์แอนด์ซาวร์ สาหร่ายญี่ปุ่น และชิลลี่ผสมพริกจักรพรรดิ์) โรลเลอร์โคสเตอร์(รสต่างๆคือ ชีสต้นตำรับ ฮอตแอนด์สไปซี และหัวหอมทรงเครื่อง) ช็อกกี้รสเนยสด โอโจ้(รสสตรอว์เบอร์รีและรสช็อกโกแลต) ฮานามิรสดั้งเดิม โรลเลอร์คอร์นรสช็อกโกแลต หมึกหยองTako ตูมตาม โปเต้ รวยเพื่อน คอนเน่ แจ๊กซ์(พร้อมซอสต่างๆคือ มะเขือเทศ พริก พริกเผา และซอสสไตล์เกาหลี) ทาโร่(รสต่างๆคือ ซูเปอร์แซ่บ สาหร่ายเกาหลี และบาร์บีคิว) สแน็กแจ๊ก(รสต่างๆคือ ดั้งเดิม ชิลลี่ซอส และหมึกทรงเครื่อง) ถั่วหมั่นหลีหม่งตราเจดีย์คู่ ยูโร่เค้ก โลตัส(รสทรงเครื่องและรสบัตเตอร์คอร์น) โก๋แก่(รสต่างๆคือ กะทิ กุ้ง และถั่วลิสงฝักอบกรอบรสเค็ม) ไดโนพาร์กรสซีฟู้ด ปาร์ตี้รสคาราเมล YoFriendรสบัตเตอร์มิลก์ ซิโก้สติ๊กรสหมึก ริกลีย์กลิ่นเปเปอร์มินต์ คอร์นพัฟ(รสช็อกโกแลตและรสดั้งเดิม) ตะวันแดงรสเผ็ด ป๊อกกี้รสช็อกโกแลต เมล็ดฟักทองตรามือ โคอะลามาร์ชรสช็อกโกแลต ฟิชโช่รสเอกซ์ตรีมบาร์บีคิว เกาลัดก่อหยวน ทวิสโก้รสบาร์บีคิว บันบันรสดั้งเดิม เมล็ดทานตะวัน(ยี่ห้อชาช่าและยี่ห้อDAHAODA) เมจิฟุต MiniPopza เลย์(รสต่างๆคือ มันฝรั่งแท้ โนริสาหร่าย ซาวครีมและหัวหอม และเอ็กซ์ตราบาร์บีคิว) และไวท์ฟาร์ม(รสต่างๆคือ คุ้กกี้แอนด์ครีม ช็อกโกแลต และหวาน) บะหมี่กึ่งสำเร็จรูปมีรุสที จายา ไวไว มาม่า และยำยำ ของกินอื่นๆมีไอศกรีมกะทิ(ตักใส่ถ้วย) มะม่วงหั่นชิ้น ขนมลา ไก่ทอด ลูกชิ้นทอด เกี๊ยวทอด กือโป๊ะทอด และไส้กรอกทอด เครื่องดื่มแช่น้ำแข็งได้แก่ เป๊ปซี่ แฟนต้า(น้ำแดง น้ำส้ม น้ำเขียว) โค้ก บิ๊กโคล่า สไปรท์ ดีโด้(รสสตรอว์เบอร์รีและรสแคนตาลูป) แมนซั่มสูตรคอลลาเจน อิชิตัน(รสต่างๆคือ เย็นเย็นSuperCoolสูตรจับเลี้ยง จมูกข้าวญี่ปุ่น ฮันนีเลมอน มะขามไฟเออร์ และเบอร์รี่เลมอน) คาลพิสแลคโตะ สปอนเซอร์ เอ็มร้อยห้าสิบ เบอร์ดี้โรบัสตา ไวตามิลค์ ดัชมิลล์โฟร์อินวัน(รสส้มและรสสตอรว์เบอร์รี) ยาคูลท์ และน้ำดื่มคริสตัล เครื่องดื่มปรุงที่ร้านมีช็อกโกแลต ชาเย็น นมเย็น โอวัลติน ไมโล กาแฟ และชามะนาว ส่วนสินค้าอุปโภคมีแว่นตาดำน้ำ ไฟแช็ก ของเล่นเด็ก น้ำยาล้างจาน เสื้อยืด กางเกง บริการเช่าห่วงยาง และเติมเงินมือถือ