สุสานดาโต๊ะ(หรือสุสานตวนกูบือซาร์)หรืออีกชื่อหนึ่งว่า สุสานตวนกูปะสา เป็นที่ฝังศพของสุลต่านมูฮัมหมัดหรือตวนกูบือซาร์ เจ้าเมืองปัตตานี เชื้อสายกลันตัน โดยปกครองเมืองช่วงปี พ.ศ.2388 ถึง พ.ศ.2399 ตวนกูบือซาร์ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาวิชิตภักดี ศรีสุรวังษารัตนาเขตประเทศราช

หลังจากได้รับการแต่งตั้งแล้ว ตวนกูบือซาร์ได้สร้างวังที่ชายทะเลบ้านตันหยง ชาวบ้านเรียกบริเวณดังกล่าวว่า ตวนกูบือซาร์ ซุเบอรัด ซึ่งปัจจุบันคือบ้านตันหยงลูโละ ต่อมามีการสร้างวังใหม่เป็นหลังถาวรที่ตำบลจะบังติกอตราบจนปัจจุบัน ตวนกูบือซาร์มีบุตรเป็นเจ้าเมืองปัตตานีต่อมาอีก 2 คนคือ

1. ตวนกูปูเต๊ะ ระหว่างปี พ.ศ.2399 ถึง พ.ศ.2424
2. ตวนกูบอซู ระหว่างปี พ.ศ.2433 ถึง พ.ศ.2442

เมื่อตวนกูบือซาเสียชีวิตลง ศพของท่านถูกฝังไว้ที่สุสานดาโต๊ะแห่งนี้ แล้วล้อมด้วยกำแพงก่ออิฐถือปูน โดยมีหลังคาคลุม ขณะที่หลุมฝังศพสร้างจากหินแกรนิต ประดับด้วยเสาหินสลักลวดลายที่สวยงาม และวางอยู่คู่กับสุสานรายาประไหมสุหรี(หรือสุสานสมเด็จพระราชินี)รวมทั้งเครือญาติกลันตันภายในรั้วเดียวกัน

สุสานดาโต๊ะอยู่ในชุมชนชาวมุสลิม โดยวิ่งตามถนนสายชนบท ปน.2062 จากตัวเมืองยะหริ่งมา แล้วเลี้ยวเข้าซอยทางซ้ายของถนนไปไม่ลึกมาก เราจะเห็นสุสานอยู่ซ้ายมือ บริเวณโดยรอบสุสานดาโต๊ะเป็นพื้นที่โล่งและมีบ้านเรือนอยู่ห่างไม่มาก ใกล้ๆกันยังมีสุสานของชุมชนด้วย
บน - ภาพนี้เป็นสุสานดาโต๊ะหลังใหญ่(หรือสุสานตวนกูบือซาร์)และสุสานรายาประไหมสุหรี(หรือสุสานสมเด็จพระราชินี)ซึ่งเป็นสุสานหลังเล็กที่สร้างติดกัน บริเวณโดยรอบก่อกำแพงคอนกรีตล้อมสุสานดาโต๊ะตามโครงการพัฒนาจังหวัดปี 2537

จากนั้นเรามาดูส่วนอื่นของสุสานดาโต๊ะบ้าง
ซ้ายบน – กำแพงล้อมสุสานดาโต๊ะมีประตูทางเข้าเพียงทางเดียว (ขณะนี้ บานประตูด้านหนึ่งชำรุดอยู่)
ขวาบน – หลุมฝั่งศพเครือญาติรอบนอก(ซึ่งอยู่ภายในเขตกำแพง) มุมนี้มีต้นดอกรักขึ้นมากมาย
ซ้ายกลาง – ข้างๆหลุมฝังศพเครือญาติและติดกับสุสานรายาประไหมสุหรีมีการก่อกำแพงอิฐเตี้ยๆล้อมหลุมฝังศพเครือญาติอีกจุดหนึ่งด้วย
ขวากลางบน – ภาพของสุสานดาโต๊ะหลังใหญ่(หรือสุสานตวนกูบือซาร์)ที่มองจากประตูทางเข้า
ขวากลางล่าง - สุสานรายาประไหมสุหรี(หรือสุสานสมเด็จพระราชินี)เป็นสุสานหลังเล็ก(ที่อยู่ข้างสุสานดาโต๊ะหลังใหญ่)
ซ้ายล่าง – ภายในสุสานดาโต๊ะหลังใหญ่ ด้านบนเป็นหลังคาไม้ ขณะที่ด้านล่างมีหลุมฝังศพของเจ้าเมืองอยู่ตรงกลางและมีสมาชิกในตระกูลรายล้อม
ขวาล่าง – ตัวอย่างหลุมฝังศพที่อยู่ในสุสานดาโต๊ะหลังใหญ่